Pod pojmom viteštva se podrazumeva univerzalna kategorija koja je primenjiva u svim okolnostima, u svim vremenima i u svim situacijama. Taj pojam predstavlja jedan istorijski fenomen koji je nastao kao jedna vrsta delovanja kako na društvenom, tako i na individualnom planu. Početak XXI veka je vreme urušavanja svih civilizacijskih tekovina, vreme ogromne automatizacije i atomizacije društva, vreme psihotehnologije i vreme obesmišljenja svih društvenih ili pojedinačnih akcija. Zato je u vremenu u kome živimo viteštvo, kao način života, delovanja i opažanja, neophodno više nego ikad. Vitezovi zmaja su se vremenom inkorporirali u sam vrh plemstva i na taj način su se odvojili od običnog plemstva po kodeksu ponašanja, mišljenja i odevanja. Ko su vitezovi zmaja?

Zmaj je mitsko biće koje se javlja u svim epskim verovanjima starih naroda. U svim drevnim jezicima reč ZMAJ ima isto značenje „biće blistave inteligencije“ ili „onaj koji vidi i pazi“. Često hvaljeno, ali i često osporavano ovo mitološko biće se u mnogim epskim pričama i slikama prikazuje kao mudri i okrutni čuvar blaga ili kao simbol zla. Kao čuvar blaga je protivnik koga treba savladati da bi se došlo do blaga, princeze ili recimo Zlatnog runa, a kao sibmol zla on je povezan sa tmurnim morima, velikim tamnim bezdanima, planinama i oblacima.
A zapravo mit i lik zmaja – zmije nije ništa drugo nego astrološka slika reflektovana sazvežđem Zmaja, tj. horoskop tog sazvežđa. Sazvežđe Zmaj je ustvari kosmička zmija koja se nalazi na severu i svija se oko ose sveta, odnosno oko ose i astronomske tačke zemljine precesije.

Oko zvezde Severnjače, Polarne zvezde koja je statična i ne kreće se na noćnom nebu, u toku svakog dana za 24 sata, tako i tokom godine, prividno se kreću kružnom putanjom sve zvezde grupisane u 88 poznatih sazvežđa na nebu. Među njima su i 12 sazvežđa, znakova Zodijaka, koje preseca putanja eklipike po kojoj Sunce, Mesec, planete, kao i Glava i Rep zmaja, putuju u cikličnom hodu po nebu. Odavnina je poznato da planeta Zemlja vrši kompletan ciklus precesije za 26.000 godina posmatrajući sa zemlje pravi krug oko ose i pola ekliptike, Polarne zvezde. Osa ekliptike Zemlje koja prolazi kroz njene polove rotira oko ose  precesije tako da ta putanja zatvara krug na svakih 26.000 godina. Taj krug i njegov  centar nalazi se na Polarnoj zvezdi koja je je u centru sazvežđa Zmaja. On je nepokretan na noćnom nebu i pripada sazvežđu Malih kola, Mali medved, tako da je ovo sazvežđe puzdaniiji pokazatelj merenja vremena, jer za 24 časa napravi jedan pun krug, za razliku od svih mehaničkih časovnika koji to rada za upola manje vremena.  Zbog zemljine rotacije sva sazvežđa i sve zvezde rotiraju u krugu oko jedne tačke, koja se nalazi u centru sazvežđa Zmaja. Drevni astrolozi su poznavali 24 bitnih zvezda stajačica, 12 na severu i 12 na jugu nebeskog svoda. Glava i Rep Zmaja su od velike važnosti u astrologiji, a astronomi je prepoznaju kao uzlaznu i silaznu mesečevu tačku presecanja. Uzlazni čvor je tačka u kojoj Mesec prelazi sa juga na sever, glava zmaja. Silazni čvor je tačka, sa severa ka jugu, tj. rep zmaja.

Znak u vidu krilatog zmaja koji je kružno savijen tako da repom obavija svoj vrat ili guta svoj rep, Uroboros, imali su svi vitezovi reda zmaja. Uroboros, stari simbol prirodnog Boga, je urezan kao prasimbol kosmičkog božanstva zmaja koji se rotira oko jedne tačke, predstavljajući solarni prolazak po kosmičkom svodu, tj. sunčevo kretanje po krugu Zodijaka. Na leđima zmaja trebalo bi da se nalazi štit sa natpisom „O kako je Bog milosrdan, trpeljiv i pravedan“. Viteški red Zmaja ustanovio je ugarski kralj i potonji rimski car Žingmund 12.12.1408. kao kraljevski red. Uvreženo je mišljenje da je vitez proizvod zapadne Evrope, ali sama slovenska reč vitez sadrži u sebi ime staroslovenskog boga svetlosti i rata Vita-Vida-Svetovida. Sve mitološke matrice viteza sa jasno određenim pravilima sadržane su u uzorima srednjevekovnih zapadnih viteza. Kodeks ponašanja kao što su žrtva, duhovnost, tradicionalizam, kult predaka, kolektivizam, samodisciplina i samilost je fenomen viteštva preselio u univerzalnu kategoriju. Po uzoru na stare istočnjačke organizacije, viteške družine su najčešće tajne ili polutajne organizacije sa strogo utvrđenim pravilima inicijacije i članstva. Viteški redovi zahtevaju samodisciplinu, kolektivizam, solidarnost svih članova i potrebu za tajnošću. Tajnovitost vezana za ovaj kult reda zmaja je izraz religiozne i inicijalne prirode. Takav način delovanja uslovljava strogu selekciju pri prijemu novih članova, sastajanju u posebnim odajama i hramovima, kao i potpunu solidarnost sa ostalim članovima.

Početak priče o zmajevima kod naroda Balkana, nalazimo u srpskoj epici gde su oni fantazmagorična i mitska bića, ali i ljudi – veliki junaci. Negde oko 620 god. nastao je prvobitni Red crvenog zmaja, zatim 1318. Red Sv. Đorđa i 1408. nastao je Ordo equetris draconis, koga je osnovao ugarsko car Žigmund. Viteški red Zmaja je imao rangove prvog-Zlatnog reda i drugog-Srebrnog reda. U prvom Zlatnom redu bilo je 24 vladara i pripadnika najvišeg plemstva Srednje Evrope u kome je jedno od najviših mesta pripadalo despotu Stefanu Lazaraveću, sinu kneza Lazara, osnivaču Beograda kao srpske srednjevekovne prestonice. Prvi red Zlatnog zmaja je bio nasledan i posedovali su ga osim prvonosećeg Stefena Lazarevića, grof Herman Celjski, Frederik Celjski, Urlih Celjski, despot Đurđ i Vuk  Branković, Jovan Tamiški, bosanski kraljevi Ostoja i Stefan Tomašević, mačvanski ban Jovan Maroti, vojvoda Vlad III- Drakula i mnogi drugi. Konstantin Filozof tvrdi da je despot Stefan od 1419.  redovno išao na ugarske sabore sve do svoje smrti 1427.

Pored karakteristične i vidno prepoznatljive odeće i dostojnog ponašanja u određenim prilikama, članovi reda zmaja su nosili na ruci prstenje sa različitim predstavama zmaja. Verovatno je reč o znacima raspoznavanja, ali postoji mogućnost da prstenje predstavlja sigurnu amajliju koja štiti nosioca od neslovesnih iskušenja. Na glavi srebrnog prstena sa likom zmaja, čiji rep obavija glavu raščepljenih čeljusti, a ispod repa je obično zvezda, neretko i sa pratećim tekstom „Ovaj prsten čestiti“ što je ne samo znak raspoznavanja, već znak hijerearhijskog i mističnog stepena nosioca.

U srpskim epskim pesmama o boju na Kosovu se zapažaju okolnosti gde je Lazar predstavljen kao zmaj, takođe i Miloš Obilić je sin zmaja, ubija neprijatelja, alu – aždahu.  Postoji posebna pesma Miloš Obilić zmajski sin, kao narodni ep po mitološkom scenariju ikonografije Sv. Đorđa koji ubija aždahu.  Helardički zapisi srpskih plemićkih porodica na svojim grbovima, zastavama, šlemovima i štitovima uglavnom imaju lik zmaja. Bezbrojni su primeri srpskog plemstva, od Nemanjića do preko Lazara, Miloša, Stefana, pa sve do Zmaja od Noćaja i Jovana Jovanovića Zmaja, koji u svojim znamenjima imaju lik ili ime zmaja – mitske životinje  ali i magijsko-hriščanskog simbola posvećenosti i poznavanja kosmologije, kao i spoznaje ciklične zakonitosti njene nebeske mehanike.

Mitološko biće prošlosti mnogih evropskih i azijskih naroda, zmaj, sačuvao je do današnjih dana svoju mističnost. Svoj uticaj neosporno crpi kao kosmička zmija koja se uvija oko ose sveta, odnosno oko astronomske tačke zemljine precesije. Pošto se oko tačka precesije prividno pokreću planete i nebeska tela, to se od davnina  smatra da je sazvežđe Zmaja majka Zodijaka i tačka precesije je središte sveta po kome se meri kalendar. To je slika prvog točka, koleda, kola, dinamičkog kruga, koji je naizgled nepomičan jer se vrti oko sebe i sa sazvežđem zmije koja se uvija oko tog centra predstavlja simbol ciklične regeneracije kao prirodnog procesa i emanaciju samog Boga.
Boban Vujović

14.05.2014.
Dan zmaja